YARGILAMANIN YENİLENMESİ NEDİR?
CMK Madde 311
(1) Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış bir dava, aşağıda yazılı hâllerde hükümlü lehine olarak yargılamanın yenilenmesi yoluyla tekrar görülür:
a) Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliği anlaşılırsa.
b) Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğu veya oy verdiği anlaşılırsa.
c) Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmiş ise.
d) Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hüküm kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış ise.
d) Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hüküm kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış ise.
e) Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunlar yalnız başına veya önceden sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatini veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olursa.
f) Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi. Bu hâlde yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir.
(2) Birinci fıkranın (f) bendi hükümleri, 4.2.2003 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararları ile, 4.2.2003 tarihinden sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvurular üzerine verilecek kararlar hakkında uygulanır.
CMK Madde 311 Gerekçesi
Yargılamanın yenilenmesi, kesinleşmiş hükümlere karşı kabul edilmiş olağanüstü bir kanun yoludur. Böylece hükümlerdeki maddî soruna ilişkin fiilî hataların giderilebilmesine olanak sağlanmıştır.
Tasarı, hükümlülerin lehine olan yargılamanın yenilenmesi nedenlerini geniş, aleyhine olan nedenleri ise 1412 sayılı Kanundan daha da dar olarak düzenlemiştir. Bazı Batı kanunlarında aleyhte olarak yargılanmanın yenilenmesi, esasen kabul edilmemektedir.
Yargılamanın yenilenmesi nedenleri maddede beş bent hâlinde gösterilmiştir. Bu nedenler şunlardır:
Duruşmada kullanılan ve mahkemenin ispat, nitelendirme veya cezayı belirlemede dayandığı, böylece hükmü etkileyen bir belgenin sahteliğinin anlaşılması;
Yemin verilerek dinlenmiş bir tanık veya rapor düzenlemiş bir bilirkişi veya tercümanın hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçeğe aykırı tanıklık veya bilirkişilik veya çeviri yaptığının belirlenmesi;
Hükümlü tarafından doğrudan ve onun yönlendirdiği bir kişi aracılığıyla neden olunması hâli ayrık, hükme katılan hâkimlerden birinin, aleyhine ceza kovuşturmasını ve bir cezayla hükümlülüğünü gerektirecek nitelikte görevini yerine getirmede kusurlu olması;
Ceza hükümlülüğü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayanılarak kurulmuş, ancak hukuk mahkemesinin bu kararının yeni ve kesinleşmiş bir hükümle ortadan kaldırılmış bulunması;
Hüküm verildiği tarihte mahkemece bilinmeyen, yalnız başına veya önceden sunulmuş delillerle birlikte göz önüne alındıklarında hükümlünün beraatini veya hakkında daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanmasını gerektiren yeni olay veya delillerinin ortaya çıkması.
Ceza hükmünün İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması. Hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi için maddede sayılan ilk beş neden bakımından bir süre öngörülmemiş olmasına karşılık, (6) numaralı bentte sayılan neden yönünden başvuruda bulunma süresi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren hak düşürücü süre niteliğindeki bir yılla sınırlandırılmaktadır. Bu süre, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 44 üncü maddesi anlamında kararın kesin nitelik kazandığı tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır.
Madde İle İlgili Bilgiler
Yargılanmanın yenilenmesi, olağanüstü kanun yollarından biridir.Mahkeme yaptığı yargılama sonucunda bir karar verdikten ve bu karar kesinleşerek hüküm niteliği aldıktan sonra, bu hükümde ''maddi olgu'' bakımından hataların bulunduğunu belirterek, bu hataların ortadan kaldırılmasını sağlamak amacıyla başvurulacak olan kanun yolu, yargılanmanın yenilenmesidir.
Yargılanmanın yenilenmesi ancak kesin hükümlere karşı başvurulabilecek bir kanun yoludur.'' Kesin hükümle birlikte artık yargılamaya konu sorun çözülerek, maddi gerçeğe ulaşıldığından kesin hükümle sonuçlanmış bir ihtilaf kural olarak yeniden yargılama konusu yapılamayacaktır. Bununla birlikte bir yargılama faaliyeti sonucu verilen kesin hükümde adli hataların yapılması da mümkündür. Hükmün kesinleşmesinden sonra ortaya çıkan maddi olaylar, kesin hükmü maddi gerçeği yansıttığı kabulünü ve kesin hükmün ispatı ile ilgili temellerini sarsabilecektir.Bu durumda bir yandan kesin hüküm, diğer yandan ise adli hatanın düzeltilmesi zorunluluğu söz konusu olacaktır. Bu iki değerden birinin tamamen göz ardı edilmesi mümkün olmadığından kanun koyucu madde temelleri sarsılmış kesin hükümden fedakarlık yapmak zorunda kalmış ve bunun şartlarım belirlemiştir.” (CGK 11.03.2014, 909/121) Bu hali ile yargılamanın yenilenmesi, kesin hükmün dokunulmazlığı ilkesinin bir istisnasıdır.
Yargılamanın yenilenmesi ile amaçlanan, kanunda istisnai olarak belirtilen hallerin gerçekleşmesi durumunda gerçeğin araştırılması, böylelikle toplum ve sanığın menfaatinin korunmasıdır.
Yargılamanın yenilenmesi CGK’nun 11.03.2014 tarih ve 909/121 sayılı kararında şu şekilde tanımlanmıştır. “kanunda sınırlı şekilde sayılan yargılamanın yenilenmesi nedenlerinden en az birine dayalı olarak kesinleşmiş bir hükümde adli hata bulunduğu iddiasıyla kural olarak hükmü veren mahkemeye başvurulmasıyla başlayan, hükmü veren hakimin katılımı olmaksızın, mahkemece başvurunun şekil ve esas açısından kabulüne karar verilmesi halinde devam edilerek hükme konu sanık ve fiil hakkında yeniden kovuşturma yapılmasına imkan sağlayan, olağanüstü bir kanun yoludur.”
Yargılamanın yenilenmesi yoluna ilk derece mahkemeleri tarafından verilen hükümlere karşı başvurulabileceği gibi bölge adliye mahkemelerinin, CMK'nın 281/2.maddesi gereğince ilk derece mahkemesi hükmünü kaldırarak verdikleri yeni hükümlere karşı da yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilebilecektir.
Yargılamanın yenilenmesi, ancak bu yönde yapılacak bir talep üzerine söz konusu olacaktır. Mahkemeler veya bölge adliye mahkemeleri, kendiliklerinden yargılamanın yenilenmesi yoluna gidemezler.
Hükmün infaz edilmiş veya hükümlünün ölmüş olması, yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulmasına engel değildir.
Yargılamanın yenilenmesi için hükümde önemli bir adli hatanın yapılması gerekir. Bu hata, hükümlünün lehine olabileceği gibi aleyhine de olabilir. Bu nedenle hükümlünün lehine olarak yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabileceği gibi, hükümlünün aleyhine de yargılamayın yenilenmesi yoluna gidilebilir.
Yargılamanın yenilenmesi yoluna ancak kanunda "sınırlı olarak” sayılan hallerde başvurulabilir.
Maddede, hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi nedenleri düzenlenmiştir.
Kesinleşen bir hükümle sonuçlanan davanın, yargılamanın yenilenmesi yoluyla hükümlü lehine görülebilmesi için;
-Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliğinin anlaşılması gerekir.
-Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin gerçeğe aykırı beyanda bulunması veya görüş bildirmesi
-Kararı veren hakimlerden birinin görevini yaparken kusurlu davranması
- Ceza hükmünün hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hüküm kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış olması
-Hükümlünün beraatını ya da daha hafif bir suçtan cezalandırılmasını gerektiren yeni delil ve olayların ortaya çıkması
-Hükmün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi.
Yargıtay Kararı
...aynı fiilden dolayı tekrar yargılamayı gerektiren hallerde (yargılamanın yenilenmesi gibi) mahkemece bu husustaki talebin kabul edildiği tarihten itibaren fiile ilişkin zamanaşımı süresi yeni baştan işlemeye başlayacak, ilk hükmün kesinleşme tarihi ile tekrar yargılamayı gerektiren halin kabul edildiği (yargılamanın yenilenmesi talebinin kabule değer görüldüğü) tarih arasında dava zamanaşımı süresi işlemeyecek ancak bu süre TCK'nin 68/5 maddesi uyarınca ceza zamanaşımı miktarında göz önüne alınacaktır.
Somut olaya gelince; suça sürüklenen çocuk hakkında Adana 3. Asliye Ceza Mahkemesi'nin 15.04.2009 tarihli, 2008/834 esas ve 2009/452 karar sayılı kararı ile hırsızlık suçundan verilen kararın suça sürüklenen çocuk tarafından temyizi üzerine Dairemizin 2012/3873 esas ve 2013/12419 karar sayılı kararı ile onanarak kesinleştiği 30.04.2013 tarihi ile suça sürüklenen çocuğun yargılamanın yenilenmesi talebinin kabule değer görüldüğü Adana 5. Ağır Ceza Mahkemesinin 2015/51 Değişik İş sayılı kararının verildiği tarih olan 08.01.2015 tarihleri arasında dava zamanaşımı sürelerinin işlemeyeceği de gözetilerek suça sürüklenen çocuk hakkında dava zamanaşımı sürelerinin inceleme tarihi itibariyle henüz dolmadığı belirlenerek yapılan incelemede;... hükmün tebliğnameye uygun olarak ONANMASINA, 19.10.2017 gününde oy birliğiyle karar verildi. (13. CD. 19.10.2017,2016/5626-2017/11051)
İnfazın geri bırakılması veya durdurulması
MADDE 312 – (1) Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Maddede yargılamanın yenilenmesi isteminin hükmün infazına etkisi hükme bağlanmıştır.
Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulması, kural olarak hükmün infazını ertelemez. Ancak; mahkeme gerekli görürse infazın durdurulmasına ya da geri bırakılmasına karar verebilir. Bu konuda takdir hakkı mahkemeye aittir.
Yargılamanın yenilenmesine engel olmayan hâller
MADDE 313 – (1) Hükmün infaz edilmiş olması veya hükümlünün ölümü, yargılamanın yenilenmesi istemine engel olmaz.
(2) Ölenin eşi, üstsoyu, altsoyu, kardeşleri yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilirler.
(3) İkinci fıkrada sayılan kişilerin yokluğu hâlinde, Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Maddede yargılamanın yenilenmesine engel olmayan haller düzenlenmiştir.
Buna göre; hükmün infaz edilmiş olması veya hükümlünün ölümü yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulmasına engel oluşturmaz. Bu halde yargılamanın yenilenmesi talebi,
--Ölenin eşi, ölenin üst soyu, ölenin altsoyu,ölenin kardeşleri tarafından yapılabilir. Bu sayılan kişilerin olmaması halinde, Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir.
Sanık veya hükümlünün aleyhine yargılamanın yenilenmesi nedenleri
MADDE 314 - (1) Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış olan bir dava aşağıda yazılı hâllerde sanık veya hükümlünün aleyhine olarak yargılamanın yenilenmesi yolu ile tekrar görülür:
a) Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir belgenin sahteliği anlaşılırsa.
b) Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmiş ise.
c) Sanık beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hâkim önünde güvenilebilir nitelikte ikrarda bulunmuşsa.
Madde İle İlgili Bilgiler
Maddede sanık veya hükümlünün aleyhine yargılamanın yenilenmesi nedenleri hüküm altına alınmıştır. Hemen belirtelim ki bu nedenler de “sınırlı sayıda” olup, ancak bu nedenlerin varlığı halinde sanık veya hükümlünün aleyhine yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilir. Kesinleşen bir hükümle sonuçlanan davanın, yargılamanın yenilenmesi yoluyla hükümlü aleyhine görülebilmesi için;
--Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir belgenin sahteliğinin anlaşılması
Belgenin sahte olması tek başına yenileme için yeterli değildir. Önemli olan sahte belgenin hükme esas alınmasıdır. Yine burada suç oluşturan bir sahtecilik söz konusudur. Sahtecilik, suç oluşturmuyorsa bu sebebe dayanılarak yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulamaz.
--Hükme katılmış olan hakimlerden biri aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmiş olması
Kararı veren hakim veya hakemlerden birinin, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevini yapmakta sanık veya hükümlü lehine kusur işlemiş olması gerekir . Burada da aranan aslında hakimin görev suçu işlemesidir, disiplin cezasını gerektirir şekilde kusurlu davranma bu sebebe dayanılarak yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunma hakkı vermez.
--Sanık beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hakim önünde ikrarda bulunması
Aslında bu durum yeni bir delil olarak da değerlendirilebilir. Ancak kanun koyucu, sanık aleyhine yargılamanın yenilenmesine başvurmada, yeni olay ve delilleri dikkate almamıştır.
Burada önemli olan ikrarın hakim önünde olmasıdır. Bu ikrarın da sanık hakkındaki beraat kararının kesinleşmesinden sonra gerçekleşmiş olması gerekir.
Yargılamanın yenilenmesinin kabul edilmeyeceği hal
MADDE 315 – (1) Kanunun aynı maddesinde yer almış sınır içinde olmak üzere cezanın değiştirilmesi amacıyla yargılamanın yenilenmesi kabul edilemez.
(2) Hatanın giderilebilmesini sağlayacak başka bir yol varsa, yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez.
Madde İle İlgili Pratik Bilgiler
Maddede yargılamanın yenilenmesine başvurulamayacak haller hüküm altına alınmıştır.
-Cezanın değiştirilmesi yönündeki istem, hüküm kurulan maddelerin sınırları içinde kalmışsa, bu amaçla yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulamaz. Maddede belirtilen “kanunun aynı maddesinde yer almış sınır” ibaresiyle kast edilen temel cezadan sonuç cezaya kadar uygulanan kanun maddelerindeki sınırlar olarak anlaşılmalıdır.
-Kesin hükümdeki adli hataların, başka bir yolla giderilmesinin hata nedeniyle yargılamanın yenilenmesi mümkün olması halinde, o hata nedeniyle yargılanmanın yenilenmesi talebinde bulunulamaz.
Bir suça dayanan yenileme istemlerinin kabulü koşulları
MADDE 316 - (1) Bir suç iddiasına dayandırılan yenileme istemi, ancak bu fiilden dolayı kesinleşmiş bir mahkûmiyet hükmü verilmiş veya mahkûmiyeti gerektirecek nitelikte kuvvetli delil bulunmaması dışında bir nedenle ceza soruşturmasına başlanamamış veya sürdürülememişse kabul edilebilir. Bu madde, 311 inci maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde yazılı hâlde uygulanmaz.
Madde İle İlgili Bilgiler
Maddede bir suça dayanan yenileme istemlerinin kabulüne ilişkin koşullar hükme bağlanmıştır.
Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunan kişinin, yenileme nedenlerinin varlığını kanıtlaması gerekir. Yenileme taleplerinin varlığı her türlü delille ispatlanabilir.
Yargılamanın yenilenmesi talebi bir suç işlendiği (sahtecilik, yalan tanıklık, gerçeğe aykırı bilirkişilik veya tercümanlık gibi) iddiasına dayanabilir. Bir suçun işlendiği iddiasına dayanan yenileme taleplerinin kabul edilebilmesi için ise;
-Ya bu işlendiği iddia edilen fiilden dolayı verilmiş ve kesinleşmiş bir mahkûmiyet hükmünün bulunması,
-Ya da bu işlendiği iddia edilen fiilden mahkumiyeti gerektirecek nitelikte delil bulunduğu halde, başka nedenlerle ceza kovuşturmasına başlanamamış veya sürdürülememiş olması (örneğin, ölüm, zamanaşamı, genel af gibi nedenlerle)gerekir.
Ancak hemen belirtmek gerekir ki bu madde hükmü CMK'nın 311/1-e. maddesinde belirtilen yenileme sebebinin varlığı halinde uygulanmaz.
Yenileme istemi hakkında uygulanacak hükümler
MADDE 317 - (1) Kanun yollarına başvurma hakkındaki genel hükümler, yargılamanın yenilenmesi istemi hakkında da uygulanır.
(2) Yargılamanın yenilenmesi istemi, bunun yasal nedenleri ile dayandığı delilleri içerir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Madde aslında bir atıfet maddesi niteliğindedir.
Yargılamanın yenilenmesi istemi konusunda açık hüküm bulunan haller dışında, başvurma hakkı ve şekli ile ilgili olarak, kanun yollarına başvurma hakkındaki genel hükümler uygulanacaktır.
Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilecek olanları belirtmek gerekirse;
- Hükümlünün ölmesi durumunda, ölenin eşi, üstsoyu, altsoyu, kardeşleri ve bunların yokluğu halinde Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir. (CMK 313)
- Cumhuriyet savcısı, sanık, katılan, katılan sıfatını alabilecek surette suçtan zarar görmüş olanlar, sanık müdafi, katılan vekili, sanığın yasal temsilcisi veya eşi yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir. Hükümlünün ölümü halinde ölümle birlikte vekalet ilişkisi sona ereceğinden, ancak CMK'nın 313. maddesinde gösterilen kişiler yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilirler.
Yargılamanın yenilenmesi için bu yönde bir başvuruda bulunulması gerekir. Yapılacak başvuruda, yargılamanın iadesini gerektiren nedenlerin ve dayandığı delillerin gösterilmesi gerekir.
Yenileme isteminin kabule değer olup olmadığı kararı ve merci
MADDE 318 - (1) Yargılamanın yenilenmesi istemi, hükmü veren mahkemeye sunulur. Bu mahkeme, istemin kabule değer olup olmadığına karar verir.
(2) 303 üncü madde gereğince Yargıtay'ın doğrudan hüküm kurduğu hâllerde de hükmü vermiş olan mahkemeye başvurulur.
(3) Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığına dair olan karar, duruşma yapılmaksızın verilir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Yargılamanın yenilenmesi talebi, hükmü veren mahkemeye yapılır. CMK'nın 303. Maddesi gereğince Yargıtay'ın doğrudan vermiş olduğu bir hükme karşı yapılacak yeniden yargılama isteminin de hükmü vermiş olan mahkemeye yapılması gerekir.
Yargılamanın yenilenmesi talebi üzerine mahkeme öncelikle bu talebin kabul edilebilir olup olmadığını inceler. Bu inceleme dosya üzerinden yapılır. Yargılamanın yenilenmesi talebinin kabul edilebilir olup olmadığına ilişkin kararlar, duruşma yapılmaksızın dosya üzerinden verilir.
CMK'nın 23/3. maddesine göre yargılamanın yenilenmesi halinde, yargılamada görevli hakim, aynı işte görev alamaz. Yargılamanın yenilenmesi talebinin kabul edilebilir olup olmadığına ilişkin kararın, aynı mahkemece, fakat asıl kararı veren hakim dışındaki hakim tarafından verilmesi gerekir. (1 CD, 13.01.2010, 10007/4)
Kabul edilebilirlik incelemesi, CMK'nın 319. maddesi hükümleri göz önünde bulundurularak yapılır.
Yenileme isteminin kabule değer görülmemesi nedenleri ve kabulü hâlinde yapılacak işlem
MADDE 319 – (1) Yargılamanın yenilenmesi istemi, kanunda belirlenen şekilde yapılmamış veya yargılamanın yenilenmesini gerektirecek yasal hiçbir neden gösterilmemiş veya bunu doğrulayacak deliller açıklanmamış ise, bu istem kabule değer görülmeyerek reddedilir.
(2) Aksi hâlde yargılamanın yenilenmesi istemi, bir diyeceği varsa yedi gün içinde bildirmek üzere Cumhuriyet savcısı ve ilgili tarafa tebliğ olunur.
(3) Bu madde gereğince verilen kararlara itiraz edilebilir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Maddede yargılamanın yenilenmesi talebinin kabul edilebilir görülmemesinin nedenleri ile talebin kabulü halinde yapılacak işlemler hüküm altına alınmıştır.
Maddenin birinci fıkrasına göre; yargılamanın yenilenmesi talebi şu hallerde kabule değer görülmez.
- Yargılamanın yenilenmesi talebinin kanunda belirtilen şekilde yapılmamış olması,
- Talepte, yargılamanın yenilenmesini gerektirecek yasal hiçbir nedenin gösterilmemiş olması,
-Talepte yargılamanın yenilenmesini gerektirecek yasal nedenler gösterilmiş olmakla birlikte bunu doğrulayacak delillerin açıklanmamış olması.
Bu hallerden birinin varlığı halinde, yargılanmanın yenilenmesi talebi reddedilir.
Yargılamanın yenilenmesi talebi kanunda belirtilen şekilde yapılmış, talepte yargılamanın yenilenmesini gerektirecek yasal nedenlerin ve bunları doğrulayacak delillerin gösterilmiş olması halinde ise talep kabul edilir.
Talebin kabul edilmesi ile mahkeme, yargılamanın yenilenmesi istemini Cumhuriyet savcısı ile ilgili tarafa tebliğ edecektir. Cumhuriyet savcısı ve ilgili taraf, yargılamanın yenilenmesi talebinin kendilerine tebliğinden itibaren yedi gün içinde bu talebe karşı diyeceklerini bildirebilir.
Yargılamanın yenilenmesi talebinin kabul edilebilir olduğuna ya da kabul edilemez olduğuna ilişkin kararlar itiraza tabidir.
Delillerin toplanması
MADDE 320 - (1) Mahkeme, yargılamanın yenilenmesi istemini yerinde bulursa delillerin toplanması için bir naip hâkimi veya istinabe olunan mahkemeyi görevlendirebileceği gibi; kendisi de bu hususları yerine getirebilir.
(2) Delillerin mahkemece veya naip hâkim tarafından veya istinabe suretiyle toplanması sırasında, soruşturmaya ilişkin hükümler uygulanır.
(3)Delillerin toplanması bittikten sonra Cumhuriyet savcısı ve hakkında hüküm kurulmuş olan kişiden yedi günlük süre içinde görüş ve düşünceleri bildirmeleri istenir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Maddede yargılamanın talebinin kabul edilebilir bulunması üzerine yapılacak işlemlerden olan delillerin toplanması hüküm altına alınmıştır. Yargılamanın yenilenmesi talebinin kabul edilmesi üzerine mahkeme delil aşamasına geçecektir. Mahkeme delilleri kendisi toplayacağı gibi, delillerin toplanması konusunda bir naip hakim de görevlendirebilir. Yine mahkeme istinabe olunan bir aracılığıyla da delil toplayabilir. Delillerin toplanması aşamasında soruşturmaya ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Delilerin toplanmasından sonra,
- Cumhuriyet savcısına
- Hakkında hüküm kurulmuş olan kişiye
Yedi gün içinde görüş ve düşüncelerini bildirmesi için çağrı yapılır. Ancak Cumhuriyet savcısı ve hakkında hüküm kurulmuş kişinin görüş ve düşüncesini bildirme zorunluluğu yoktur.
Yenileme isteminin esassız olmasından dolayı reddi, aksi takdirde kabulü
MADDE 321 – (1) Yargılamanın yenilenmesi isteminde ileri sürülen iddialar, yeterli derecede doğrulanmaz veya 311 inci maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri ile 314 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yazılı hâllerde işin durumuna göre bunların önce verilmiş olan hükme hiçbir etkisi olmadığı anlaşılırsa, yargılamanın yenilenmesi istemi esassız olması nedeniyle duruşma yapılmaksızın reddedilir.
(2) Aksi hâlde mahkeme, yargılamanın duruşmanın açılmasına karar verir.
(3) Bu madde gereğince verilen kararlara karşı itiraz yoluna gidilebilir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Maddenin birinci fıkrasına göre; yargılamanın yenilenmesi talebi şu hallerde esassız kabul edilir ve reddedilir:
-Yargılamanın yenilenmesi talebinde gösterilen delillerin, ileri sürülen iddiaları yeteri derecede doğrulanmamış olması,
- Sahteliği ileri sürülen belgenin hükme esas alınmadığının belirlenmiş olması (CMK 311/1-a ve 314/1-a)
-Tanık, bilirkişi veya tercümanın gerçeğe aykırı beyan ya da görüşünün hükme esas alınmadığının belirlenmiş olması (311/1-b)
Bu hallerin varlığı halinde, yargılamanın yenilenmesi ,olması nedeniyle duruşma yapılmaksızın reddedilir.
Aksi durumda ise, yargılamanın yenilenmesi talebi esaslı kabul edilerek, yargılamanın yenilenmesine ve duruşmanın açılmasına karar verilir.
Yargılamanın yenilenmesi talebinin esassız olmanı nedeniyle reddi ya da esaslı olması nedeniyle kabulüne ilişkin kararlar itiraza tabi kararlardandır.
Duruşma yapılmaksızın yenileme isteminin incelenmesi
MADDE 322 – (1) Hükümlü ölmüşse mahkeme yeniden duruşma yapmaksızın gerekli delilleri topladıktan sonra hükümlünün beraatına veya yargılamanın yenilenmesi isteminin reddine karar verir.
(2) Diğer hâllerde de mahkeme, bu hususta yeterli delil varsa Cumhuriyet savcısının uygun görüşünü aldıktan sonra duruşma yapmaksızın hükümlünün derhâl beraatına karar verir.
(3) Mahkeme beraat kararı ile beraber önceki hükmün ortadan kaldırılmasını da karar altına alır.
(4) Yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunan kimse isterse, gideri Devlet Hazinesine ait olmak üzere önceki hükmün iptaline ilişkin karar Resmî Gazete ile ilân olunacağı gibi mahkemenin takdirine göre diğer gazetelerle de ilân edilebilir.
Madde İle İlgili Bilgiler
Yargılamanın yenilenmesi talebini esaslı kabul edilerek yargılamanın yenilenmesine karar verilmesi halinde, kural duruşma açılmasıdır. Ancak maddede bu kuralın istisnası düzenlenmiştir.
Yargılamanın yenilenmesi talebi şu hallerde duruşma yapılmaksızın incelenir:
- Hükümlünün ölmüş olması halinde mahkeme duruşma yapmaksızın gerekli delilleri toplar; yapacağı değerlendirme sonucunda hükümlünün beraatına veya yargılamanın yenilenmesi isteminin reddine karar verebilir.
-Diğer hallerde ise, mahkeme yargılamanın yenilenmesi talebinde gösterilen delillerin yeterli olduğu ve başkaca delil toplanmasına gerekli olmadığı kanısında olursa Cumhuriyet savcısının uygun görüşü de almak suretiyle duruşma yapmaksızın hükümlünün derhal beraatına karar verir.
Burada dikkat edilmesi gereken iki husus vardır:
- Yargılamanın yenilenmesi talebinde gösterilen delillerle karar verilecektir. Yani yeni bir delil toplama aşaması söz konusu olmayacaktır.
- Bu şekilde verilecek karar ise beraat kararı olacaktır.
Bu durumu bir örnek ile açıklamak gerekirse, bir tutukluyu re’sen tahliye etmesi nedeniyle hakkında görevi kötüye kullanmak suçundan kesinleşmiş mahkumiyet kararı bulunan bir Cumhuriyet savcısı, hakkında re'sen tutuklama kararı verdiği sanığın tutuklamaya konu suçtan dolayı beraat ettiği ve beraat kararının kesinleşmiş olduğu gerekçesiyle yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunmuş ve talebi ekinde kesinleşmiş beraat kararını sunmuş ise, bu durumda mahkeme duruşma yapmaksızın Cumhuriyet savcısının da olumlu görüşünü almak suretiyle yenileme talebinde sunulan delil ışığında derhal beraat kararı verebilecektir.
Mahkeme, bu madde hükümlerine göre beraat kararı verirken, bu karar ile birlikte önceki hükmün de ortadan kaldırılmasına karar verecektir.
Bu madde hükümlerine göre beraat eden kişinin talep de, gideri Devlet hazinesinden karşılanmak üzere önceki hükmün iptaline ilişkin karar Resmi Gazetede ilan edilebilir. Ancak mahkeme önceki hükmün iptalini dilerse Resmi Gazete dışındaki diğer gazetelerde de ilanına karar verebilir. Bu konuda takdir hakkı mahkemeye aittir.
Yeniden duruşma sonucunda verilecek hüküm
MADDE 323 – (1) Yeniden yapılacak duruşma sonucunda mahkeme, önceki hükmü onaylar veya hükmün iptali ile dava hakkında yeniden hüküm verir.
(2) Yargılamanın yenilenmesi istemi hükümlünün hine olarak yapılmışsa, yeniden verilecek hüküm önceki bükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez.
(3) Yargılamanın yenilenmesi sonucunda beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının verilmesi halinde, önceki mahkûmiyet kararının tamamen veya kısmen infaz edilmesi dolayısıyla kişinin uğradığı maddi ve manevî zararlar bu Kanunun 141 ilâ 144 üncü maddeleri hükümlerine göre tazmin edilir.
Madde ile İlgili Bilgiler
Daha öncede belirttiğimiz gibi, mahkemece yargılamanın yenilenmesi talebinin esaslı olduğu kabul edilerek yargılamanın yenilenmesine karar verilmesi halinde kural olarak duruşma açılmalıdır.
Duruşma açılmadan yenilenme talebinin incelenmesi istisna olup, yenileme talebi ancak CMK'nın 319. maddesinde belirtilen hallerle sınırlı olarak duruşma yapılmaksızın incelenebilir.
Yeniden duruşma yapılması safhasında mahkeme, yenileme sebepleriyle bağlı değildir. Burada artık kovuşturma aşaması yenilendiğinden, mahkeme ilk defa yargılama yapıyormuş gibi hareket edecektir.
Yargılamanın yenilenmesi isteminin duruşma açılarak incelenmesi sonucunda mahkemenin vereceği hükümlerin ne olduğu ise CMK'nın 323. maddesinde hüküm altına alınmıştır.
Yeniden yapılan duruşma sonunda mahkeme iki tür karar verebilir.
-Ya önceki hükmü onaylayacaktır.
-Ya da önceki hükmü iptal ederek yeni bir hüküm verecektir.
Hükmün iptal edilerek yeni hüküm verilmesi halinde mahkeme şuna dikkat etmelidir: Eğer yargılamanın yenilenmesi talebi hükümlü lehine yapılmış ise mahkeme yeniden vereceği kararda, önceki verilen hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezaya hükmedemez. (Aleyhe değiştirme yasağı)
Önceki mahkumiyet hükmü iptal edilerek, beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilmesi halinde, önceki mahkumiyet kararının kısmen veya tamamen infaz edilmiş olması nedeniyle kişinin uğradığı maddi ve manevi zararlar CMK'nın 141-144. Maddesi hükümlerine göre tazmin edilecektir. Böyle bir durumun varlığı halinde, yeni hükümde tazminat hakkının hatırlatılması gerekir.
Kaynakça:
ARTUÇ, Mustafa, Ceza Muhakemesi Kanunu, Ankara 2019
AKYÜREK, Güçlü, Yargılamanın Yenilenmesi, Ankara 2018