ZİMMET SUÇU 5237 SAYILI TCK MADDE 247
(1)Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.(Ağır Ceza Mahkemesi)
(2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(3) Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.
BİLİNMESİ GEREKEN ÖNEMLİ HUSUSLAR
-Bu suçla ilgili tutukluluk süresi CMK'nın 102/2. maddesi uyarınca en çok 2 yıldır.Zorunlu hallerde 3 yıl daha uzatılabilir.
- Bu suçlarla ilgili CMK'nın 128. maddesi uyarınca hak, alacak ve diğer malvarlığı değerlerine el konulabilir.
-Kaçak sanığın duruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye de bulunan mal, hak ve alacaklarına el konulabilir, idaresi için kayyım atanabilir.
-Bu suç için olağan dava zamanaşımı 15 yıldır. Suç yurt dışında işlenirse zamanaşımı uygulanmaz (m.66/7).
-Bu suçla ilgili zincirleme suç hükümleri uygulanabilir.
-Mağdur veya zarar görenlerin davaya katılma hakkı vardır. 3628 S. Kn. 17-18. m. gereği Hazine ve ilgili kamu kurumunun; 1163 S.Koop. Kn Ek 2/son m. gereği ilgili bakanlığı davaya katılma hakkı bulunduğundan, bunlara tebligat yapılması gerekir.
-Köy tüzel kişiliği ile davacı ve davalı olan muhtar ve ihtiyar meclisi üyeleri bu davalarda köy tüzel kişiliğini temsil edemezler. Yetkili temsilciyi köy derneği seçer (442 sayılı Köy Kanunu m.33/b). Muhtarın zimmet suçu nedeniyle köy halkı müdahil olamaz.
-Nitelikli zimmet suçu yönünden müdafi zorunluluğu vardır (CMK 150).
SUÇLA KORUNAN HUKUKSAL DEĞER
Zimmet suçuyla korunması amaçlanan hukuki değer toplumun devlet organlarına ve onları temsil eden kamu görevlilerine olan güven duygusudur.
SUÇUN MADDİ UNSURLARI
Suçun Hukuki Konusu:
Zimmet suçunun konusunu, taşınır veya taşınmaz her türlü mal oluşturmaktadır.
''Mal''kavramı geniş manada düşünülmeli ve her türlü eşya ''mal'' olarak kabul edilmelidir.Eşyanın misli ya da gayri misli ( sayılabilen yahut sayılamayan) nitelikte olmasının önemi yoktur.
Burada önemli olan eşyanın bizatihi varlığı veya kamu görevlisinin bir şekilde elinde bulunması değil, aksine kamu görevlisine görevi nedeniyle teslim edilmiş olmasıdır. O halde zimmet suçunun konusunu oluşturan nesne kamu görevlisine görevi nedeniyle verilmiş olmasıdır. Malın belli bir değer ifade ediyor olması gereklidir.
Fail:
Zimmet suçu özgür bir suçtur ve dolayısıyla faili ancak kamu görevlisi olabilecektir.
Kamu görevlisi olmayan kişiler zimmet suçuna iştirak edebilirler. Kamu görevlisi olmayan kişi, ancak failin bu sıfatını bilerek suça iştirak etmesi durumunda, azmettiren ya da yardım eden sıfatıyla sorumlu tutulabilecektir.
Mağdur:
Zimmet suçuyla bireylerin şahsi mal varlıklarına ilişkin mülkiyet hakkı değil kamu idaresinin işleyişine duyulan güven korunmaktadır. Bu nedenle zimmet suçunun mağduru toplumu oluşturan herkes olacaktır.
Eylem:
1. Hareket: TCK m. 247 düzenlemesine göre, suçun eylem unsuru, kamu görevlisinin görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçirmesidir.
Zimmete konu olan malın failin mal varlığına dahil edilmesi, tüketilmesi, satılması, trampa edilerek bedel temin edilmesi, rehin bırakılması, üçüncü bir kişiye temlik edilmesi gibi durumlar zimmet suçunun eylem unsuru oluşturabilir.
Görevi nedeniyle kendisine verilen malın zilyetliğini kötüye kullanma, söz gelimi harcama biçimi takdire bağlı olan paranın iyi idare edilmeyip israf edilmesi, zimmet suçunu oluşturmaz. Benzer biçimde, belirli bir kamu görevinin yerine getirilmesi için görevliye bırakılan şeyin, bir başka kamu görevinin yerine getirilmesi için kullanılması bu suçu oluşturmayacaktır.
Zimmete geçirme, icrai bir hareketle gerçekleşebileceği gibi, ihmali hareketle de gerçekleşebilir.
Zimmetine geçirme olgusunun gerçekleşebilmesi için eğer suç konusu mal taşınabilir ise failin egemenlik alanına girmeli; taşınmaz bir mal ise ilgili sicillere tescil edilmelidir.
SUÇA ETKİ EDEN NEDENLER
Cezayı Ağırlaştıran Sebep:
TCK m.247/2 'de zimmet suçundan dolayı verilecek cezanın yarı oranında arttırılmasını gerektiren bir hal olarak, suçun hileyle işlenmiş olması nitelikli hali düzenlenmiştir. Bu hal fıkraya göre '' zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi'' halinde cezaya arttırılarak hükmedilecektir.
Cezayı Hafifleten Sebepler
TCK m. 247/3'te ''zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi'' şeklinde tanımlanmıştır. Kullanma zimmeti TCK'de daha hafif cezayı gerektiren nitelikli hal olarak düzenlenmiştir.
Zimmet suçunda fail, kendisine zilyetliği devrolunan malı mülkiyetine geçirmekte, üzerinde malik gibi tasarruflarda bulunmaktadır. Kullanma zimmetinde ise, mal üzerinde tasarrufta bulunmakla birlikte iade niyeti bulunmakta, zimmet eylemi geçici bir nitelik taşımaktadır.
Ayrıca TCK m.249 hükmünce, zimmet suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı cezayı indiren bir sebep olarak düzenlenmiştir.
SUÇUN HUKUKA AYKIRILIK UNSURU
Kamu görevlisi görevinin gereği olarak zilyetliği kendinde bulunan bir parayı göreviyle bağlantılı olarak harcarsa, malik gibi tasarrufta bulunmuş olmasına rağmen hem görevini yaptığı (m. 24), hem de hakkını icra ettiği (m.26/1) için zimmetten bahsedilmez.
SUÇUN MANEVİ UNSURU
Zimmet kasten işlenebilen bir suçtur.Buradaki kast doğrudan kast olabileceği gibi suç olası kastla da işlenebilirken taksirle işlenmez.
TEŞEBBÜS
Zimmet suçu teşebbüse elverişli bir suçtur. Zimmete geçirilen mal, para ya da kıymetli evrak değil de bunun dışındaki bir malsa, suçun tamamlanması için bu malların failin egemenlik alanına sokulması şart olduğundan, eğer ki, failin malı egemenlik alanına sokması elinde olmayan sebeplerle engelleniyorsa burada suçun teşebbüs aşamasında kaldığı kabul edilebilir.
SUÇLULARIN ÇOKLUĞU
Zimmet suçu, yapısı itibariyle iştirakin her türüne elverişlidir.TCK m.37 uyarınca suçun kanuni tanımında yer alan fiili gerçekleştiren kişi suçun faili konumundadır. Zimmet suçu sadece ''kamu görevlisi'' tarafından işlenebilen bir suç olması nedeniyle, özgü suç kabul edilmektedir bu nedenle iştirak, ancak azmettirme veya yardım etme suretiyle gerçekleşebilir.
TCK m. 251/1 ' e göre; zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur.
SUÇLARIN ÇOKLUĞU
Zimmet suçunun oluşması durumunda, özel hüküm-genel hüküm nedeniyle, kamu görevlisinin TCK m.257 'de yer alan görevi kötüye kullanma suçundan ötürü ayrıca cezalandırılması mümkün olmaz.
Zimmet suçu aynı zamanda resmi belgede sahtecilik suçuyla birlikte gerçekleşiyorsa TCK m. 212 hükmü gereğince her iki suç arasında gerçek içtima hükümleri uygulanır.
Bankacılık Kanunu m. 160 'ta yer alan zimmet suçuna ilişkin düzenleme tüm bankalar açısından uygulanması gereken özel bir kanunla getirilmiş olan bir hükümdür. Kamu bankalarında işlenen zimmet suçu bakımından hangi kanunun uygulama alanı bulacağın somut olaya bakılarak karar verilecektir. Hangi hükmün uygulanması durumunda failin cezası daha ağır olacaksa fail hakkında o suçtan dolayı hüküm kurulacaktır. Özel bankalardaki zimmet suçu açısından ise Bankacılık Kanunu'nda yer alan düzenlemeler uygulama alanı bulacaktır.
MUHAKEME
Zimmet suçu takibi şikayet bağlı olmayan ve re'sen takibi gereken bir suçtur. Zimmet suçunda görevli ve yetkili mahkeme suçun işlendiği yer ağır ceza mahkemesidir.
İLGİLİ YARGITAY KARARLARI
Suç tarihinde Emniyet Müdürlüğü Lojman Büroda görev yapan sanığın, kanun ve yönetmeliğe göre lojman çevre düzenlemesi için maaşlardan kesilerek toplanan paraları lojman yönetimi kurallarına teslim etmek üzere uhdesine alma yetki ve görevinin olmadığı, bu itibarla suça konu paraların sanığa görevi nedeniyle tevdii edilmediği, ayrıca bu paralar üzerinde koruma ve gözetim sorumluluğu da bulunmadığı anlaşılmakla; sanığı kendisine tutanakla teslim olunan toplam 11.342.27 TL'yi ilgili lojman yönetim kurallarına teslim etmeyerek mal edinmesi şeklindeki eyleminin zincirleme şekilde hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu oluşturduğu gözetilmelidir. (5.CD. 2.3.2017, 2015/9429- 2017/811)
İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı Başkanı olan sanığın (vakıf parasını kullanma) eyleminin uyulmasına karar verilen bozma ilamımızda da belirtildiği gibi kullanma zimmeti suçu niteliğinde olduğu, 765 sayılı TCK'nın 202/1. maddesinde öngörülen cezasının üst sınırına göre aynı Yasanın 102/3. maddesinde belirtilen 10 yıllık asli ve 15 yıllık ilaveli dava zamanaşımı süresine tabi bulunduğu, suç tarihi olan, sanık tarafından çekilen paranın vakfın hesabına son olarak yatırıldığı 13/09/1999 günü ile hüküm tarihi arasında bu sürelerin dolmadığı gözetilmeden yanılgılı değerlendirmeye kamu davasının zamanaşımı nedeniyle düşürülmesine karar verilmesi kanuna aykırıdır. (5. CD. 25.6.2018, 2016/9289- 2018/4773)
KAYNAKÇA:
Akbulut, İlhan, Türk Ceza Kanununda Zimmet Suçu, 1992.
ÖZBEK, Veli Özer/ KANBUR, Mehmet Nihat/ DOĞAN, Koray/ BACAKSIZ, Pınar/ TEPE, İlker/ BAŞBÜYÜK, İsa/ MERAKLI ,Serkan/ Ceza Hukuku Özel Hükümler, 7. Baskı, Mart-2014, Seçkin Yay.
ARTUÇ, Mustafa, Pratik Türk Ceza Kanunu, Dördüncü Baskı, Kasım-2018, Adalet Yayınevi
Bakıcı, Sedat, Açıklamalı Zimmet- İrtikap- Rüşvet Suçları, Ankara 1988.
Özgenç , İzzet, Zimmet Suçu, 2. Bası, Ankara Temmuz 2012.