İSTİHKAK İDDİASI
İstihkak iddiası, haczedilen bir malın borçlunun değil, üçüncü kişiye ait olduğunun haciz yapan memura ya da icra dairesine bildirilmesidir.Borçlunun elinde bulunan bir mal haczedilirken, borçlu o malı başkasının mülkü veya rehni olarak gösterirse ya da üçüncü kişi tarafından doğrudan bu iddia ileri sürülürse ,icra müdürü, bu iddiayı haciz ve icra tutanaklarına geçirir ve keyfiyeti iki tarafa bildirir.(İİY m.96/1). Bir malın haczedildiğini öğrenen borçlu veya üçüncü kişi, haczi öğrendiği tarihten itibaren yedi gün içinde istihkak iddiasında bulunmalıdır. Aksi halde, aynı (=derdest) takipte bu iddiasını ileri sürme hakkını yitirir.(İYY m.96/3).
Yedi günlük süre, hak düşürücü niteliktedir. Süre, haciz borçlu veya üçüncü kişinin huzurunda yapılmış ise haczin yapıldığı tarihten, yokluklarında yapılmış ise bunların haczi öğrendikleri tarihten itibaren başlar. üçüncü kişi, haczi hangi tarihinde öğrendiğini iddia ediyorsa , onun iddiası doğru sayılır ve aksinin ispatı alacaklıya düşer. Ancak, alacaklının bunun yerine getirmesi çok zor olduğu için yasa koyucu "kesin bir yasal karine " kabul etmiştir. Bu karinenin aksi iddia ve ispat edilmez. buna göre istihkak iddiasının yapıldığı veya istihkak davasının açıldığı tarihte istihkak iddiasında bulunan veya istihkak davası açan ile birlikte oturan kimseler ya da bu kişilerin iş ortakları, iddianın yapıldığı tarihte veya istihkak davası İİY'nin 97/9. maddesi gereğince açılmışsa davanın açıldığı tarihte malın haczini öğrenmiş sayılırlar. (İİY m.96/3).
Önemli not: Haciz konulacak mallar başka yerde ise takibin başlatıldığı yerdeki icra müdürü, haczin yapılması için malların bulundu yerdeki icra dairesini istinabe eder.( talimat yazar) (İİY m. 79).
İstinabe yolu ile yapılan haciz sırasında istihkak iddiasında bulunursa bu iddia ile ilgili İİY'nin 97. ve 99. maddelerinin uygulanmasına yönelik karar asıl takibin yapıldığı icra dairesince verilir. İstinabe , talimat icra dairesi haczi tamamladıktan ve istihkak iddialarının tutanağa geçirildikten sonra , sözü edilen istihkak iddiası hakkında karar verilmek üzere tutanağı asıl icra dairesine gönderir. Borlu veya üçüncü kişi istihkak iddiaları ile ilgili karar verilmesini asıl icra dairesinden isteyebilir.
İcra müdürü istihkak ,iddiasına karşı itirazları olup olmadığını bildirmek üzere alacaklı ve borçluya 3 günlük süre verir. (İİY m. 96/2) Bu durumda iki olasılık söz konusu olur.
Birinci olasılık ; İstihkak iddiasına itiraz edilmemesi
Alacaklı veya borçlu, üç gün içinde bu istihkak iddiasına karşı itiraz etmezlerse istihkak iddiasını kabul etmiş sayılırlar (İİY m.96/2). Bu durumda mal, üçüncü kişinin iddia ettiği hak ile birlikte işlem görür; bu iddia mülkiyet iddiası ise haciz kalkar, mal üçüncü kişiye verilir, rehin hakkı ise mal rehinli olarak haczedilmiş sayılır.
İkinci olasılık; İstihkak iddiasına itiraz edilmesi
Alacaklı veya borçlu, kendilerine tanınan üç gün içinde üçüncü kişinin istihkak iddiasına itiraz ederse icra müdürü, bu konuda bir karar veremez ve dosyayı icra mahkemesine gönderir (İİY m. 97/1, c.1). Dosyayı alan icra mahkemesi ilk önce takibin devamı veya ertelenmesi hakkında bir karar verir(İİY m. 97/1, c. 2). Takibin devamına yönelik verilen icra mahkemesi kararı kesindir(İİY m.97/5). Karara karşı istinaf ve temyiz yoluna başvurulamaz.İcra mahkemesi, takibin ertelenmesine karar verirse üçüncü kişiden teminat alınır(İİY m.97/3, 4). Ancak icra mahkemesi istihkak iddiasının kötü niyetle, salt(=sırf) satışı geri bırakmak için yapıldığı kanısına varırsa takibin ertelenmesi istemi reddeder(İİY m.97/2).
Kaynakça: ERCAN,İsmail, İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, Seçkin Yay. Ankara 2017
İcra ve İflas Kanunu, Beta Yay.,Eylül 2015 İstanbul